راهنمای خرید عینک لیزر برای اپراتور دستگاه لیزر موی زائد از جمله موضوعاتی است که با وجود اهمیت بالا، اغلب نادیده گرفته می‌شود در حالی که استفاده از عینک محافظ مناسب، نقشی حیاتی در حفظ سلامت چشم‌ها و پیشگیری از عوارض خطرناک ناشی از تابش نور لیزر دارد.
پرتوهای لیزر، بسته به نوع دستگاه (دایود، الکس یا ND:YAG)، می‌توانند به شبکیه و قرنیه چشم، آسیب‌های جبران ناپذیری وارد کنند. این نور ممکن است باعث التهاب قرنیه، آب مروارید یا حتی سوختگی شبکیه شود.
به همین دلیل، استفاده از عینک محافظ لیزر استاندارد، یکی از الزامات اساسی در هر کلینیک زیبایی و مرکز درمانی است. در نتیجه، آشنایی با ویژگی‌های عینک ایمنی مخصوص هر نوع دستگاه و انتخاب صحیح آن، ایمنی و سلامت اپراتور دستگاه لیزر را در حین کار تضمین می‌کند.

در این مقاله از دیدگاه فنی و ایمنی، به بررسی ویژگی‌های عینک لیزر مناسب اپراتور پرداخته و نکاتی را که هنگام خرید باید مدنظر قرار دهید، شرح می‌دهیم. همچنین ارتباط انتخاب عینک با نوع دستگاه لیزر، به‌ویژه در مدل‌هایی که بیشتر نیاز به تعمیر و نگهداری دارند مانند لیزر دایود و لیزر الکس (Alexandrite)، توضیح داده شده است.

ویژگی‌های یک عینک محافظ استاندارد برای اپراتور لیزر

جذب کامل طول موج لیزر: عینک باید قادر باشد تمام طول موج‌های نور لیزری که از دستگاه ساطع می‌شود را به طور کامل جذب کند.

پوشش کامل چشم‌ها: هیچ نوری نباید از اطراف یا زیر عینک به چشم نفوذ کند.

راحتی در استفاده: عینک باید سبک و راحت باشد تا استفاده از آن در طول جلسات طولانی مدت، برای بیمار آزاردهنده نباشد.

جنس لنز: لنز باید از مواد مقاوم در برابر حرارت، اشعه و ضربه ساخته شده باشد (مثل پلی‌کربنات با کیفیت بالا).

استانداردهای ایمنی: استانداردهای بین‌المللی نظیر ANSI Z136 (آمریکا) و EN207 (اروپا) نشانه اعتبار عینک هستند.

انواع عینک محافظ لیزر بر حسب نوع لنز

عینک های محافظ لیزر بر حسب لنزی که در آنها مورد استفاده قرار گرفته انواع مختلفی دارند. در حیطه پزشکی و به خصوص حوزه زیبایی، عینک های محافظ لیزری که برای اپراتورها ساخته می شوند از این لحاظ به دو دسته کلی زیر تقسیم می شوند.

الف. لنزهای پلی کربنات (Polycarbonate)

• مزایا:
  • سبک و نشکن (بهترین گزینه برای محیط‌های پرخطر).
  • به طور طبیعی اشعه UV/IR را مسدود می‌کند (محافظت از طیف گسترده).
  • قیمت پایین‌تر نسبت به شیشه.
• معایب:
  • به راحتی خراشیده می‌شود (نیاز به پوشش دارد).
  • وضوح نوری کمتری نسبت به شیشه دارد.
• موارد استفاده:
  • برای دستگاه‌های لیزر دایود، IPL و کاربردهای عمومی مناسب است.

ب. لنزهای مینرال گلس (Mineral Glass)

• مزایا:
  • وضوح نوری برتر (حداقل اعوجاج).
  • مقاومت بسیار بالا در برابر خراشیدگی.
  • پایداری در برابر حرارت بالا (مانند لیزرهای CO₂).
• معایب:
  • سنگین‌تر از پلی‌کربنات.
  • در صورت افتادن ممکن است بشکند (نیاز به مراقبت بیشتر).
• موارد استفاده:
  • مناسب برای لیزرهای دقیق مثل الکس (Alexandrite)، CO₂ و Q-switched

مراحل انتخاب عینک مناسب

تطبیق طول موج: عینک باید برای طول موج لیزری که از دستگاه شما ساطع می‌شود، مناسب باشد.

چگالی نوری (OD): این عدد نشان می‌دهد که عینک چقدر نور لیزر را جذب می‌کند و معمولاً عددی بین 1 تا 9 را به خود اختصاص می‌دهد.  هرچه OD بیشتر باشد، محافظت بهتر است. دفترچه راهنمای دستگاه لیزر شما OD مناسب را مشخص می‌کند.

انتقال نور مرئی (VLT): VLT بالا به شما دید بهتری می‌دهد اما ایمنی را فدای دید نکنید.

راحتی و اندازه: عینک باید راحت باشد و به خوبی روی صورت شما بنشیند تا نور از اطراف آن نفوذ نکند.

گواهینامه‌ها: به دنبال عینک‌هایی باشید که دارای گواهینامه‌های ایمنی مانند ANSI Z136 آمریکا و یا EN 207 اروپا را داشته باشند.

مشاوره با متخصص: قبل از خرید، با یک متخصص لیزر مشورت کنید تا عینک مناسب برای دستگاه شما را انتخاب کنید.

چگالی نوری(OD) چیست؟

چگالی نوری یا Optical Density (OD) شاخصی است که نشان می‌دهد عینک تا چه حد شدت نور لیزر را کاهش می‌دهد. این کمیت، به ویژه در انتخاب عینک‌های ایمنی لیزر، از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا که سطح محافظت این عینک‌ها در برابر نور لیزر را مشخص می‌سازد. جالب است بدانید که هر واحد افزایش در مقدار OD، نمایانگر کاهش ده برابری در شدت نوری است که به چشم می‌رسد. به عنوان نمونه، یک عینک با OD 3 قادر است انرژی لیزر را تا 1000 مرتبه تقلیل دهد. این ویژگی، نقشی حیاتی در پیشگیری از آسیب‌های احتمالی به شبکیه چشم در طول فرایندهای درمانی ایفا می‌کند. در دستگاه‌هایی با توان بالا مانند لیزر الکس یا دایود، OD بالاتر از 5 معمولاً توصیه می‌شود تا از آسیب احتمالی شبکیه جلوگیری شود.

میزان عبور نور مرئی (VLT) و اهمیت آن

در فرایندهای لیزری، اپراتورها نیازمند دید واضح و در عین حال محافظت در برابر طول موج‌های زیان‌آور هستند. در این میان، مفهوم “انتقال نور مرئی” یا به اختصار VLT اهمیت پیدا می‌کند. VLT در واقع درصد نور مرئی عبورکننده از عینک‌های محافظ لیزر را نشان می‌دهد.

• • توصیه می‌شود برای حفظ تعادل میان ایمنی و وضوح دید، میزان VLT بین 30 تا 50 درصد باشد. این بازه امکان عبور میزان کافی از نور طبیعی را فراهم می‌سازد و به اپراتور اجازه می‌دهد تا وضعیت پوست و مو را به دقت بررسی کند. داشتن VLT مناسب، احتمال بروز اشتباهات در طول درمان را کاهش می‌دهد.

• • در صورتی که VLT بسیار پایین باشد (به عنوان مثال، کمتر از 20 درصد)، ممکن است دید اپراتور محدود شده و انجام درمان‌های دقیق با مشکل مواجه شود. کاهش دید می‌تواند منجر به کاربرد نادرست لیزر و در نتیجه، ناراحتی یا کسب نتایج نامطلوب برای مراجعه‌کنندگان شود. هرچند که محافظت از چشم درمانگر در زمان کار با دستگاه لیزر همیشه در الویت اهمیت قرار داشته و شرایط نوری محیط درمانی نیز در میزان دید اپراتور نقش بسزایی ایفا میکند.

از توضیحات فوق نتیجه می‌گیریم:

• VLT بالا = دید بهتر اما محافظت کمتر

• VLT پایین = محافظت بیشتر اما دید محدودتر

تعادل بین چگالی نوری(OD) و میزان عبور نور مرئی(VLT)

هنگام انتخاب عینک‌های ایمنی لیزر، تنها چگالی نوری بالا کافی نیست. اگرچه این شاخص میزان مسدودسازی نور لیزر را تعیین می‌کند (به عنوان مثال، برای لیزر 755 نانومتری، چگالی نوری باید به اندازه‌ای باشد که نور را به سطح ایمن برساند)، اما حفظ دید واضح در حین کار نیز ضرورتی انکارناپذیر است. اینجاست که “میزان عبور نور مرئی” یا VLT، اهمیت پیدا می‌کند.

شاخص VLT، به اپراتور اجازه می‌دهد تا در حالی که از تابش‌های لیزر در امان است، محیط کار خود را به خوبی ببیند. دید واضح برای انجام دقیق و موثر درمان‌ها حیاتی است. بنابراین، انتخاب عینک‌هایی که VLT متعادلی بین 30% تا 50% داشته باشند، هم ایمنی را تضمین می‌کند و هم به بهره‌وری در انجام کارها کمک می‌کند. همانطور که تا اینجا مشخص شد معیارهای OD و VLT کاملاً در ارتباط با هم هستند و البته که همین دو شاخص نیز به نوبه خود با ویژگی‌هایی نظیر طول موج و قدرت خروجی دستگاه لیزر ارتباط مستقیم دارند. هر چند که شاید به منظور تهیه یک عینک مناسب لیزر نتوان اعداد ثابتی را برای هر یک از شاخص های فوق پیشنهاد کرد با اینحال سعی شده تا در جدول زیر برای راهنمایی بیشتر خوانندگان، مقادیری به عنوان نمونه آورده شود.

به طور خلاصه، برای اطمینان از ایمنی در طول فرایند لیزر موهای زائد، درک ارتباط بین طول موج لیزر و ویژگی‌های عینک ایمنی انتخابی بسیار مهم است. با در نظر گرفتن عواملی نظیر تطابق با طول موج و میزان چگالی نوری، می‌توان عینکی را برگزید که ضمن ایجاد محافظت کافی، دید کاربر را محدود نکند.

نکات مهم انتخاب عینک برای اپراتورهای حرفه‌ای

1- از عینک‌های مخصوص برند دستگاه استفاده کنید، زیرا برخی سازندگان (مثل Asclepion، Cynosure و Alma) عینک‌های اختصاصی برای طول موج‌های خاص ارائه می‌دهند. هرگز از عینک‌های آفتابی یا عینک‌های معمولی استفاده نکنید. این عینک‌ها به هیچ وجه برای محافظت در برابر اشعه لیزر مناسب نیستند.

2- عینک را از مراکز معتبر خریداری کنید.

3- از خرید عینک‌های بی‌نام یا فاقد برچسب فنی خودداری کنید. مشخصات OD، طول موج پوششی و استاندارد باید روی دسته یا بدنه عینک درج شده باشد.

4- تاریخ انقضای عینک را بررسی کنید.

بسیاری از عینک ها از زمان تولید در برگیرنده تاریخ انقضای مشخصی (عموماً بین 3 تا 5 سال) هستند که پس از این مدت حتی در صورت عدم استفاده، کیفیت خود را در میزان فیلتراسیون امواج ناخواسته و محافظت از چشم‌ها از دست می‌دهند. به علت از دست رفتن قدرت حداکثری در میزان پوشانندگی امواج، حتی بی‌آنکه اپراتور متوجه علامت بخصوصی در این زمینه شود در زمان استفاده از عینک‌هایی که از تاریخ انقضای آن‌ها گذشته باشد، شبکیه چشم در معرض آسیب قرار می‌گیرد.

عواقب عدم استفاده از عینک محافظ لیزر

• سوختگی شبکیه: یکی از جدی‌ترین عوارض ناشی از برخورد مستقیم اشعه لیزر به چشم، سوختگی شبکیه است که می‌تواند منجر به نابینایی شود.

• آب مروارید: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه لیزر می‌تواند باعث ایجاد آب مروارید شود.

• التهاب قرنیه و قرمزی چشم: اشعه لیزر می‌تواند باعث التهاب قرنیه و آسیب به سلول‌های آن شود.

• کاهش دید موقت یا دائم: عدم استفاده از عینک محافظ در طول درمان، میتواند به طور موقت تاری یا کاهش دید را در پی داشته باشد که حتی می تواند در طولانی مدت به یک عارضه دائمی تبدیل شود.

رعایت ایمنی در کار با دستگاه‌های لیزر، فراتر از یک الزام فنی، بخشی از رویکرد حرفه‌ای و هوشمندانه در مدیریت کلینیک‌های زیبایی است. استفاده از عینک محافظ لیزر استاندارد نه‌تنها از بروز آسیب‌های چشمی جلوگیری می‌کند، بلکه باعث افزایش تمرکز اپراتور و کیفیت نتایج درمانی نیز می‌شود. با انتخاب تجهیزات ایمن، بررسی منظم سلامت آن‌ها و آشنایی با اصول کار دستگاه‌های مختلف از جمله لیزر دایود و لیزر الکس، می‌توان محیطی ایمن‌تر، حرفه‌ای‌تر و در عین حال قابل اعتماد برای بیماران و کارکنان فراهم کرد.